Giáo sư Đào Nguyên Cát sinh trưởng trong một dòng họ nổi tiếng tại xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. Nơi đây vốn nổi danh từ lâu bởi câu nói: "Đông Cổ Am, Nam Hành Thiện" (xứ Đông có làng Cổ Am, xứ Sơn Nam có làng Hành Thiện). Dòng họ Đào ở Cổ Am nổi tiếng bởi sinh ra nhiều người có những đóng góp xuất sắc trong các ngành văn hóa, khoa học của đất nước, trong đó có GS. Đào Trọng Thi hoạt động trong lĩnh vực toán học.

Sau Cách mạng Tháng tám, Đào Nguyên Cát rời ghế nhà trường tham gia hoạt động cách mạng. Trong hai cuộc kháng chiến sau này, ông hoạt động chủ yếu trong công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Ban Tuyên huấn Trung ương Đảng. Đầu những năm 1950, ông được tổ chức điều động lên Tuyên Quang nhận công tác. Hai lần được cử đi học lý luận cách mạng ở Trung Quốc và Liên Xô, ông tiếp tục là cán bộ phụ trách trong các vụ huấn học, vụ giáo dục lý luận chính trị, công tác tại Trường đảng cao cấp tại chức, giảng bài, soạn sách và viết báo. Sau này, ông được Thủ tướng chính phủ phong học hàm Giáo sư chuyên ngành kinh tế học.

Trong thời kỳ Đổi Mới, sau khi đã nghỉ công tác tại cơ quan Đảng, ông là người sáng lập và là lãnh đạo chủ chốt của tờ Thời báo Kinh tế Việt Nam trong hơn 20 năm qua với cương vị là Tổng biên tập. Đây là một nhóm tờ báo tự xuất bản và trực thuộc Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam. Thời báo Kinh tế Việt Nam được coi là tờ báo có nhiều đóng góp trong lĩnh vực kinh tế tại Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập của kinh tế Việt Nam với thế giới những năm qua với tập hợp điều hành quản lý là những nhà lý luận kinh tế có uy tín của Việt Nam. Tờ báo phát hành rộng rãi trong nhiều ngôn ngữ như tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Hoa, với các ấn bản khác nhau như niên giám, báo điện tử (VnEconomy), báo "Tư vấn Tiêu - Dùng", đồng thời tổ chức trao các giải thưởng về kinh tế tầm cỡ quốc gia như Giải thưởng Rồng Vàng, Giải thưởng Du lịch (The Guide Awards), Giải thưởng Thương hiệu mạnh. Giáo sư Đào Nguyên Cát còn là một trong những người sáng lập Trường Đại học Quản trị kinh doanh Hà Nội, từng giữ chức Chủ tịch Hội đồng quản trị và là Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam.